Kinine bij spierkrampen

Kinine is een van de weinige stoffen waarvan het effect op spierkrampen meermaals in onderzoek werd aangetoond. Onder invloed van kinine verlaagt de prikkelbaarheid van de motorische eindplaat en vergroot de refractaire periode. Een recente Cochrane review bestudeerde 23 trials met in totaal 1586 deelnemers. Kinine werd vergeleken met placebo (20 studies, n = 1140), een kinine-vitamine E combinatie (3 studies, n = 510), een kinine-theofylline combinatie (1 studie, n = 77), en met xylocaïne injecties in de kuitspier (1 studie, n= 24). De gebruikelijke kininedosering bedroeg gemiddeld 300 mg/dag (200 - 500 mg).

In vergelijking, over een periode van twee weken, met placebo , reduceerde kinine significant het aantal krampen met 28%, de intensiteit van de krampen met 10% en het aantal dagen met krampen met 20%. De duur van de krampen werd evenwel niet significant beïnvloed.

Het aantal patiënten dat last had van mineure, voornamelijk gastrointestinale, bijwerkingen was significant groter in de kininegroep dan in de placebogroep (verschil in risico +3%, 95% confidentieinterval 0% - 6%). Meer ernstige bijwerkingen waren even zeldzaam in beide groepen. Een deelnemer in de kininegroep leed wel aan trombocytopenie.

De auteurs concluderen dat de meta-analyse van de 23 trials een evidentie van matige kwaliteit oplevert, die aantoont dat kinine de krampfrequentie, -intensiteit  en het aantal dagen met krampen verlaagt in doseringen tussen  200 en 500 mg/dag. Er is eveneens evidentie van matige kwaliteit dat aan deze doses de incidentie van ernstige bijwerkingen niet significant hoger is dan voor placebo gedurende  tenminste  60 dagen behandeling. De auteurs achten bijkomende studies nodig om een optimaal doseringsschema en -periode vast te stellen en om alternatieve  behandelingen te bestuderen [1].

Bijwerkingen en toxiciteit

Kinine heeft behoorlijk wat bijwerkingen. Daarenboven is het zeer teratogeen en mag het dus absoluut niet bij krampen tijdens de zwangerschap gebruikt worden. Dit alles maakt de toediening van hydrokinine of kininesulfaat omstreden!

De volgende bijwerkingen zijn gekend:

• Cinchonisme: duizeligheid, oorsuizen,  hoofdpijn, rillingen;
• Visusstoornissen bv. gestoorde kleurperceptie, fotofobie, nachtblindheid, wazig zien, diplopie en zelfs blindheid;
• Gastro-intestinaal: bittere smaak, misselijkheid, maagpijn, braken, diarree;
• Allergische reacties: pruritus, urticaria, dyspneu, blozen, astmatische symptomen;
• Angio-oedeem en trombocytopenie;
• Zelden : granulomateuze hepatitis, hypoglycemie, hypoprotrombinemie, acute intravasculaire hemolyse, hemolytisch uremisch syndroom, nierfalen, hartritmestoornissen, angineuze klachten.

De bijwerkingen zijn duidelijk gerelateerd aan de dosis. Talrijke fatale intoxicaties met kinine zijn beschreven.  Bij een ernstige intoxicatie treedt blindheid op binnen 9 uur. Verlies van gezichtsvermogen wordt geassocieerd met serumconcentraties hoger dan 10 µg/ml. De therapeutische range bedraagt 2 - 5 µg/ml. Bij een intoxicatie wordt het gezichtsvermogen slechts ten dele hersteld na opheffing van de oorzaak [2].

Die relatief kleine therapeutische marge vereist enkele voorzorgen om overdosering te vermijden, zeker bij risicopatiënten:

• overweeg niet-medicamenteuze interventies, waar mogelijk (vb. strekoefeningen);
• verlaag de dosis bij ouderen en bij nier- of leverinsufficiënte personen;
• controleer of de patiënt de doseringsinstructies goed begrepen heeft of lever unidosisverpakkingen af;
• beoordeel de mentale toestand van de patiënt en het eventuele zelfmoordrisico;
• overweeg een oogonderzoek vóór de aanvang van de behandeling;
• beoordeel werking en bijwerkingen na 4 weken behandeling;
• stop de behandeling indien lasten/baten ongunstig uitvallen.

Malariabehandeling

Naast andere behandelingsopties, die de voorkeur genieten,  wordt kinine nog steeds toegepast voor de behandeling van acute malaria-infecties.  De aanbevolen dosering voor volwassenen is heel wat hoger dan deze toegepast bij spierkrampen: 500 mg om de 8 uur gedurende 4 dagen (= 1.5 g/dag). Zo de koorts traag daalt, neemt men de kinine best nadien nog enkele dagen langer in à rato van 500 mg  per 12 uur (1 g/dag). In Zuid-Oost-Azië en in het Amazonegebied dient men gedurende 7 dagen kinine in te nemen.  
Bijgevolg is het risico tot overdosering bij malaria iets groter dan bij gebruik tegen spierkrampen [3].

Conclusie

Concluderend mogen we dus stellen dat er bij de behandeling van sprierkrampen met kininesulfaat geen reden tot ongerustheid is, indien de aanbevolen dosis niet overschreden wordt. Het optreden van blindheid is gerelateerd aan zware overdosering.