Kininesulfaat in bereiding tegen krampen, meestal 250 mg wordt in onze streek vaak voorgeschreven. Kan dit leiden tot blindheid, zoals wordt vermeld bij kinine ter bestrijding van malaria?
Kinine bij spierkrampen
Kinine is een van de weinige stoffen waarvan het effect op spierkrampen meermaals in onderzoek werd aangetoond. Onder invloed van kinine verlaagt de prikkelbaarheid van de motorische eindplaat en vergroot de refractaire periode. Een recente Cochrane review bestudeerde 23 trials met in totaal 1586 deelnemers. Kinine werd vergeleken met placebo (20 studies, n = 1140), een kinine-vitamine E combinatie (3 studies, n = 510), een kinine-theofylline combinatie (1 studie, n = 77), en met xylocaïne injecties in de kuitspier (1 studie, n= 24). De gebruikelijke kininedosering bedroeg gemiddeld 300 mg/dag (200 - 500 mg).
In vergelijking, over een periode van twee weken, met placebo , reduceerde kinine significant het aantal krampen met 28%, de intensiteit van de krampen met 10% en het aantal dagen met krampen met 20%. De duur van de krampen werd evenwel niet significant beïnvloed.
Het aantal patiënten dat last had van mineure, voornamelijk gastrointestinale, bijwerkingen was significant groter in de kininegroep dan in de placebogroep (verschil in risico +3%, 95% confidentieinterval 0% - 6%). Meer ernstige bijwerkingen waren even zeldzaam in beide groepen. Een deelnemer in de kininegroep leed wel aan trombocytopenie.
De auteurs concluderen dat de meta-analyse van de 23 trials een evidentie van matige kwaliteit oplevert, die aantoont dat kinine de krampfrequentie, -intensiteit en het aantal dagen met krampen verlaagt in doseringen tussen 200 en 500 mg/dag. Er is eveneens evidentie van matige kwaliteit dat aan deze doses de incidentie van ernstige bijwerkingen niet significant hoger is dan voor placebo gedurende tenminste 60 dagen behandeling. De auteurs achten bijkomende studies nodig om een optimaal doseringsschema en -periode vast te stellen en om alternatieve behandelingen te bestuderen [1].
Bijwerkingen en toxiciteit
Kinine heeft behoorlijk wat bijwerkingen. Daarenboven is het zeer teratogeen en mag het dus absoluut niet bij krampen tijdens de zwangerschap gebruikt worden. Dit alles maakt de toediening van hydrokinine of kininesulfaat omstreden!
De volgende bijwerkingen zijn gekend:
- Cinchonisme: duizeligheid, oorsuizen, hoofdpijn, rillingen;
- Visusstoornissen bv. gestoorde kleurperceptie, fotofobie, nachtblindheid, wazig zien, diplopie en zelfs blindheid;
- Gastro-intestinaal: bittere smaak, misselijkheid, maagpijn, braken, diarree;
- Allergische reacties: pruritus, urticaria, dyspneu, blozen, astmatische symptomen;
- Angio-oedeem en trombocytopenie;
- Zelden : granulomateuze hepatitis, hypoglycemie, hypoprotrombinemie, acute intravasculaire hemolyse, hemolytisch uremisch syndroom, nierfalen, hartritmestoornissen, angineuze klachten.
De bijwerkingen zijn duidelijk gerelateerd aan de dosis. Talrijke fatale intoxicaties met kinine zijn beschreven. Bij een ernstige intoxicatie treedt blindheid op binnen 9 uur. Verlies van gezichtsvermogen wordt geassocieerd met serumconcentraties hoger dan 10 µg/ml. De therapeutische range bedraagt 2 - 5 µg/ml. Bij een intoxicatie wordt het gezichtsvermogen slechts ten dele hersteld na opheffing van de oorzaak [2].
Die relatief kleine therapeutische marge vereist enkele voorzorgen om overdosering te vermijden, zeker bij risicopatiënten:
- overweeg niet-medicamenteuze interventies, waar mogelijk (vb. strekoefeningen);
- verlaag de dosis bij ouderen en bij nier- of leverinsufficiënte personen;
- controleer of de patiënt de doseringsinstructies goed begrepen heeft of lever unidosisverpakkingen af;
- beoordeel de mentale toestand van de patiënt en het eventuele zelfmoordrisico;
- overweeg een oogonderzoek vóór de aanvang van de behandeling;
- beoordeel werking en bijwerkingen na 4 weken behandeling;
- stop de behandeling indien lasten/baten ongunstig uitvallen.
Malariabehandeling
Naast andere behandelingsopties, die de voorkeur genieten, wordt kinine nog steeds toegepast voor de behandeling van acute malaria-infecties. De aanbevolen dosering voor volwassenen is heel wat hoger dan deze toegepast bij spierkrampen: 500 mg om de 8 uur gedurende 4 dagen (= 1.5 g/dag). Zo de koorts traag daalt, neemt men de kinine best nadien nog enkele dagen langer in à rato van 500 mg per 12 uur (1 g/dag). In Zuid-Oost-Azië en in het Amazonegebied dient men gedurende 7 dagen kinine in te nemen.
Bijgevolg is het risico tot overdosering bij malaria iets groter dan bij gebruik tegen spierkrampen [3].
Conclusie
Concluderend mogen we dus stellen dat er bij de behandeling van sprierkrampen met kininesulfaat geen reden tot ongerustheid is, indien de aanbevolen dosis niet overschreden wordt. Het optreden van blindheid is gerelateerd aan zware overdosering.
[1] El-Tawil S, Al Musa T, Valli H, Lunn MPT, El-Tawil T, Weber M, Quinine for muscle cramps (Review), The Cochrane Library, 2010, Issue 12.
[2] Townend, Bradley Scott. Sturm, Jonathan William. Whyte, Scott., Quinine associated blindness., Australian Family Physician. 33(8):627-8, 2004 Aug.
[3] Anonymous, Malariabehandeling in geval van nood, Instituut voor Tropische Geneeskunde.
[4] Lies Leemans, Waarom komen spierkrampen hoofdzakelijk 's nachts voor?, Q-box190, juni 2011.
Auteur:
Luc Leyssens
Datum laatste actualisatie: 4 september 2012
Uw basiskennis opfrissen met Farmamozaïek?
Zie volgend(e) onderwerp(en): Farmacologie van de antimalariamiddelen